Odwrotna przyczynowość: definicja i przykłady

Odwrotna przyczynowość ma miejsce, gdy myślisz, że X powoduje Y, podczas gdy w rzeczywistości Y faktycznie powoduje X.

Jest to częsty błąd popełniany przez wiele osób, gdy przyglądają się dwóm zjawiskom i błędnie zakładają, że jedno jest przyczyną, a drugie skutkiem.

Przykład 1: Palenie i depresja

Powszechnym błędem odwrotnej przyczynowości jest palenie i depresja.

W badaniu obserwacyjnym badacze mogli zaobserwować, że osoby, które palą więcej, są bardziej przygnębione. Mogą więc naiwnie zakładać, że palenie powoduje depresję.

Możliwe jednak, że badacze wycofują się i że depresja faktycznie skłania ludzi do palenia, ponieważ postrzegają to jako sposób na złagodzenie negatywnych emocji i wyładowanie pary.

Przykład 2: Dochody i szczęście

Inny częsty błąd odwrotnej przyczynowości dotyczy zgłaszanych rocznych dochodów i poziomu szczęścia.

W badaniu obserwacyjnym badacze mogą zaobserwować, że osoby osiągające wyższe roczne dochody mogą również ogólnie twierdzić, że są szczęśliwsze w życiu. Mogą więc po prostu założyć, że wyższe dochody prowadzą do większego szczęścia.

Jednak w rzeczywistości może być tak, że ludzie z natury szczęśliwsi stają się lepszymi pracownikami i dzięki temu uzyskują wyższe dochody. Naukowcy mogliby zatem odwrócić tę zależność. Wyższe dochody mogą nie prowadzić do większego szczęścia. Większe szczęście może być przyczyną wyższych dochodów.

Przykład 3: Używanie narkotyków a dobrostan psychiczny

Inny przykład odwrotnej przyczynowości dotyczy używania narkotyków i dobrostanu psychicznego.

W badaniu obserwacyjnym badacze mogą zaobserwować, że osoby zażywające narkotyki mogą również mieć niższy poziom dobrostanu psychicznego. Badacze mogliby wówczas naiwnie założyć, że zażywanie narkotyków prowadzi do pogorszenia dobrostanu psychicznego.

W rzeczywistości może być tak, że osoby, które z natury mają niższy poziom dobrostanu, częściej zażywają narkotyki, co oznacza, że prawdziwy związek między zażywaniem narkotyków a dobrostanem psychicznym zostaje odwrócony.

Ocenianie przyczynowości

Jednym ze sposobów oceny związku przyczynowego między zjawiskiem jest zastosowanie kryteriów Bradforda Hilla – zestawu dziewięciu kryteriów zaproponowanych przez angielskiego statystyka Sir Austina Bradforda Hilla w 1965 r. i mających na celu dostarczenie dowodów na związek przyczynowy między dwiema zmiennymi.

Dziewięć kryteriów to:

1. Siła: Im większe powiązanie między dwiema zmiennymi, tym większe prawdopodobieństwo, że będzie to związek przyczynowy.

2. Spójność: Spójne wyniki zaobserwowane przez różnych badaczy w różnych lokalizacjach i przy różnych próbach zwiększają prawdopodobieństwo, że związek jest przyczynowy.

3. Swoistość: przyczynowość jest prawdopodobna, jeśli w określonym miejscu i konkretnym miejscu występuje bardzo specyficzna populacja i nie ma innego prawdopodobnego wyjaśnienia.

4. Czasowość: skutek musi nastąpić po przyczynie.

5. Gradient biologiczny: Większe narażenie powinno generalnie prowadzić do częstszego występowania efektu.

6. Wiarygodność: Przydaje się wiarygodny mechanizm między przyczyną a skutkiem.

7. Spójność: Spójność wyników epidemiologicznych i laboratoryjnych zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia efektu.

8. Eksperyment: Dowody eksperymentalne zwiększają szansę, że związek ma charakter przyczynowy, ponieważ podczas eksperymentów można kontrolować inne zmienne.

9. Analogia: Używanie analogii lub podobieństw pomiędzy obserwowanym powiązaniem a jakimkolwiek innym powiązaniem może zwiększyć szanse na istnienie związku przyczynowego.

Stosując tych dziewięć kryteriów, możesz zwiększyć swoje szanse na prawidłową identyfikację związku przyczynowo-skutkowego między dwiema zmiennymi.