Göreceli risk nasıl yorumlanır: örneklerle

İstatistiklerde göreceli risk , bir olayın kontrol grubunda meydana gelme olasılığına kıyasla tedavi edilen bir grupta meydana gelen bir olayın olasılığını ifade eder.

Aşağıdaki şekilde hesaplanır:

Göreceli risk = (Tedavi grubunda olay olasılığı) / (Kontrol grubunda olay olasılığı)

Genel olarak göreceli risk değerlerinin nasıl yorumlanacağı aşağıda açıklanmıştır:

• Göreceli risk < 1 : olayın tedavi grubunda meydana gelme olasılığı daha düşüktür
• Göreceli risk = 1 : Olayın her grupta aynı gerçekleşme olasılığı vardır
• Göreceli risk > 1 : Olayın tedavi grubunda meydana gelme olasılığı daha yüksektir

Aşağıdaki örnekler göreceli risk değerlerinin pratikte nasıl yorumlanacağını göstermektedir.

Örnek 1: Göreceli risk < 1

Fiziksel egzersizin bir hastalığa yakalanma riskini etkileyip etkilemediğini bilmek istediğimizi varsayalım.

Veri topluyoruz ve düzenli egzersiz yapan kişilerin %28’inin bu hastalığa yakalandığını, düzenli egzersiz yapmayan kişilerin ise %50’sinin bu hastalığa yakalandığını tespit ediyoruz.

Bu senaryoda göreceli riski şu şekilde hesaplayacağız:

• Göreceli risk = P (tedavi grubundaki olay) / P (kontrol grubundaki olay)
• Göreceli risk = P (egzersizle hastalık) / P (egzersizsiz hastalık)
• Göreceli risk = 0,28 / 0,50
• Göreceli risk = 0,56

Göreceli riskin 1’den küçük olması bize bu hastalığın egzersiz yapan kişilerde gelişme ihtimalinin daha düşük olduğunu söylüyor.

Daha doğrusu, bir bireyin düzenli egzersiz yapması durumunda bu hastalığa yakalanma olasılığının %44 daha az olduğunu (1 – 0,56 = 0,44) söyleyebiliriz.

Örnek 2: Göreceli risk = 1

Yeni bir ders programının öğrencilerin belirli bir sınavı geçme yeteneğini etkileyip etkilemediğini bilmek istediğimizi varsayalım.

Veri topluyoruz ve yeni müfredatı kullanan öğrencilerin %40’ının sınavı geçtiğini, müfredatı kullanmayan öğrencilerin ise %40’ının da sınavı geçtiğini tespit ediyoruz.

Bu senaryoda göreceli riski şu şekilde hesaplayacağız:

• Göreceli risk = P (tedavi grubundaki olay) / P (kontrol grubundaki olay)
• Göreli risk = P (yeni programla başarı) / P (yeni program olmadan başarı)
• Göreceli risk = 0,40 / 0,40
• Göreceli risk = 1

Göreceli risk 1’e eşit olduğundan, bu bize bir bireyin yeni müfredatı kullansa da kullanmasa da sınavı geçme olasılığının aynı olduğunu söyler.

Örnek 3: Göreceli risk > 1

Sigara içmenin akciğer kanserine yakalanma riskini etkileyip etkilemediğini bilmek istediğimizi varsayalım.

Veri topluyoruz ve sigara içen kişilerin %70’inin akciğer kanserine yakalandığını, sigara içmeyenlerin ise %5’inin akciğer kanserine yakalandığını bulduk.

Bu senaryoda göreceli riski şu şekilde hesaplayacağız:

• Göreceli risk = P (tedavi grubundaki olay) / P (kontrol grubundaki olay)
• Göreceli risk = P (sigara içilen akciğer kanseri) / P (sigara içilmeyen akciğer kanseri)
• Göreceli risk = 0,70 / 0,05
• Göreceli risk = 14

Göreceli risk 1’den büyük olduğundan, bu bize bir kişinin sigara içmesi durumunda akciğer kanserine yakalanma olasılığının daha yüksek olduğunu gösterir.

Daha doğrusu sigara içen bir kişinin akciğer kanserine yakalanma olasılığının 14 kat daha fazla olduğunu söyleyebiliriz.

Beklenmedik durum tablosunda göreceli riskin yorumlanması

Çoğu zaman, aşağıdaki formatı alan 2×2’lik bir tablo kullanarak göreceli riski hesaplamanız ve yorumlamanız gerekebilir:

2×2’lik bir tabloda göreceli riski hesaplamak için aşağıdaki formülü kullanabiliriz:

Göreceli risk = [A/(A+B)] / [C/(C+D)]

Örneğin, 50 basketbol oyuncusunun yeni bir antrenman programı kullandığını ve 50 oyuncunun da eski bir antrenman programını kullandığını varsayalım. Programın sonunda her oyuncuyu belirli bir beceri testini geçip geçmediklerini test ediyoruz.

Aşağıdaki 2×2 tablo sonuçları göstermektedir:

Göreceli riski şu şekilde hesaplayabiliriz:

• Göreceli risk = [A/(A+B)] / [C/(C+D)]
• Göreceli risk = [34/(34+16)] / [39/(39+11)]
• Göreceli risk = 0,68 / 0,78
• Göreceli risk = 0,872

Göreceli riskin 1’den küçük olması, yeni programda başarı olasılığının eski programa göre daha düşük olduğunu göstermektedir.

Daha doğrusu, bir bireyin yeni programı kullanması durumunda beceri testini geçme ihtimalinin %12,8 daha düşük olduğunu (1 – 0,872 = 0,128) söyleyebiliriz.

Ek kaynaklar

Aşağıdaki eğitimler olasılık oranları ve göreceli risk hakkında ek bilgi sunmaktadır:

Oran oranları nasıl yorumlanır?
Excel’de Oran Oranı ve Göreli Risk Nasıl Hesaplanır?