Eşzamanlı geçerlilik nedir? (tanım ve örnekler)

İstatistikte genellikle açıklayıcı bir değişkenin değerinin bir yanıt değişkeninin değerini tahmin edip edemeyeceğini anlamak isteriz. Bu yanıt değişkenine bazen kriter değişkeni adı verilir.

Örneğin, belirli üniversite giriş sınavlarının öğrencilerin birinci dönem not ortalamasını ne kadar iyi tahmin edebildiğini bilmek isteyebiliriz.

Giriş sınavı açıklayıcı değişken, kriter değişken ise birinci dönem genel not ortalaması olacaktır.

Bu özel açıklayıcı değişkenin, kriter değişkenini tahmin etme aracı olarak kullanılmasının geçerli olup olmadığını bilmek istiyoruz. Geçerli ise ölçüt geçerliliğinin var olduğunu söyleriz.

İki tür kriter geçerliliği vardır:

1. Tahmin geçerliliği – Bu bize, gelecekte başka bir değişkenin değerini tahmin etmek için bir değişkenin değerini kullanmanın geçerli olup olmadığını söyler.

2. Eşzamanlı geçerlilik – Bu bize, eş zamanlı (yani aynı anda) ölçülen başka bir değişkenin değerini tahmin etmek için bir değişkenin değerini kullanmanın geçerli olup olmadığını söyler.

Örneğin bir şirket, test sonuçlarının çalışanların mevcut üretkenlik düzeyleriyle ilişkili olup olmadığını görmek için belirli bir test türü uygulayabilir.

Bu yaklaşımın avantajı, ilgilenilen değişken kriter üzerinde ölçüm yapmak için gelecekte bir süre beklememize gerek olmamasıdır.

Tipik olarak her iki geçerlilik türünü de -1 ile 1 arasında bir değer alan Pearson korelasyon katsayısını kullanarak ölçtüğümüzü unutmayın; burada:

• -1, iki değişken arasında tamamen negatif bir doğrusal korelasyonu gösterir
• 0, iki değişken arasında doğrusal bir korelasyon olmadığını gösterir
• 1, iki değişken arasında mükemmel pozitif doğrusal bir korelasyonu gösterir

Korelasyon katsayısı sıfırdan ne kadar uzaksa, iki değişken arasındaki ilişki o kadar güçlüdür.

Eşzamanlı Geçerlilik Örnekleri

Aşağıdaki örnekler, bir açıklayıcı değişkenin, bir ölçüt değişkeninin değerini tahmin etmek için kullanılıp kullanılamayacağını belirlemek amacıyla eş zamanlı geçerliliği kullanabileceğimiz diğer senaryoları göstermektedir.

Örnek 1: bir bilgi testi

Bir araştırmacı, öğrencilerin biyoloji bilgilerini değerlendirmek için tasarlanmış yeni bir test oluşturur.

Araştırmacı testi belirli bir üniversitedeki tüm biyoloji öğrencilerine dağıtır ve test sonuçlarını mevcut genel not ortalamalarıyla karşılaştırır.

Bir kişinin sınav puanları ile öğrencinin mevcut genel not ortalaması arasında güçlü bir korelasyon varsa eş zamanlı geçerlilik olduğunu söyleyebiliriz.

Örnek 2: dayanıklılık testi

Bir atletik antrenör, sporcularının dayanıklılık seviyelerini değerlendirmek için tasarlanmış yeni bir dayanıklılık mücadelesi yaratır. Sporcularının her birinin mücadeleye girmesine izin veriyor ve puanlarını mevcut performans seviyeleriyle karşılaştırıyor.

Dayanıklılık mücadelesi ile mevcut performans seviyeleri arasında güçlü bir korelasyon varsa, eşzamanlı geçerliliğin olduğu iddia edilebilir.

Başka bir deyişle dayanıklılık mücadelesinin sporcuların performans düzeylerini değerlendirmek için kullanılması geçerli olacaktır.

Örnek 3: Bir liderlik testi

Bir işletme yöneticisi, bir şirket çalışanlarının liderlik yeteneklerini değerlendirmek için yeni bir test oluşturur. Testi şirketteki her çalışana dağıtıyor ve puanlarını mevcut hakemli liderlik seviyeleriyle karşılaştırıyor.

Test ile mevcut akran değerlendirmeli liderlik seviyeleri arasında güçlü bir korelasyon varsa, o zaman eş zamanlı bir geçerlilik olduğunu iddia edebilir.

Başka bir deyişle testin şirketteki farklı çalışanların liderlik seviyelerini değerlendirmek için kullanılması geçerli olacaktır.

Ek kaynaklar

Açıklayıcı değişkenler ve yanıt değişkenleri
Kriter değişkeni nedir?
Kriter geçerliliği nedir?