Kriter geçerliliğinin basit bir açıklaması

Kriter geçerliliği, bir değişkenin ölçümünün başka bir değişkenin tepkisini tahmin etme yeteneğini ifade eder.

Bir değişkene açıklayıcı değişken, diğer değişkene ise ölçüt değişken adı verilir.

Örneğin, belirli üniversite giriş sınavlarının öğrencilerin birinci dönem not ortalamasını ne kadar iyi tahmin edebildiğini bilmek isteyebiliriz.

Giriş sınavı açıklayıcı değişken, kriter değişken ise birinci dönem genel not ortalaması olacaktır.

Bu özel açıklayıcı değişkenin, kriter değişkenini tahmin etme aracı olarak kullanılmasının geçerli olup olmadığını bilmek istiyoruz.

Kriter geçerliliği nasıl ölçülür?

Kriter geçerliliğini genellikle -1 ile 1 arasında bir değer alan Pearson korelasyon katsayısı gibi bir metrik kullanarak ölçeriz; burada:

• -1, iki değişken arasında tamamen negatif bir doğrusal korelasyonu gösterir
• 0, iki değişken arasında doğrusal bir korelasyon olmadığını gösterir
• 1, iki değişken arasında mükemmel pozitif doğrusal bir korelasyonu gösterir

Korelasyon katsayısı sıfırdan ne kadar uzaksa, iki değişken arasındaki ilişki o kadar güçlüdür.

Örneğin, 1.000 öğrencinin giriş sınavı puanları ve ilk dönem genel not ortalaması hakkında veri toplarsak ve iki değişken arasındaki korelasyonun 0,843 olduğunu bulursak, bu, iki değişkenin yüksek düzeyde korelasyona sahip olduğu anlamına gelir.

Başka bir deyişle, giriş sınavında yüksek puan alan öğrenciler ilk yarıyıllarda da yüksek puan alma eğiliminde oluyorlar. Bunun tersine, giriş sınavında düşük puan alan öğrencilerin ilk dönem not ortalaması da düşük olur.

Kriter geçerliliği türleri

Kriter geçerliliğinin iki ana türü vardır:

1. Tahmin geçerliliği

Kriter geçerliliğinin ilk türü, bir değişkenin ölçümünün gelecekte bir değişkenin ölçümünü doğru bir şekilde tahmin edip edemeyeceğini belirleyen tahmin geçerliliği olarak bilinir.

Bir öğrencinin üniversiteye giriş sınavı puanının ve ilk dönem genel not ortalamasının ölçülmesine ilişkin önceki örnek, tahmin geçerliliğinin ölçülmesine bir örnektir çünkü iki değişkeni farklı zamanlarda ölçüyoruz.

Yani giriş sınavı puanının ilk dönem not ortalamasını iyi tahmin edip edemeyeceğini tespit etmeye çalışıyoruz.

2. Eşzamanlı geçerlilik

İkinci tip kriter geçerliliği, eş zamanlı geçerlilik olarak bilinir; bu, bir değişkenin diğeriyle önemli ölçüde ilişkili olup olmadığını görmek için iki değişkeni aynı anda (yani aynı anda) ölçer.

Bunun bir örneği, bir şirketin, test sonuçlarının çalışan verimliliğiyle ilişkili olup olmadığını görmek için belirli bir test türünü yönetmesi olabilir.

Bu yaklaşımın avantajı, ilgilenilen değişken kriter üzerinde ölçüm yapmak için gelecekte bir süre beklememize gerek olmamasıdır.